Śmiłowski Filip, pseud. Jaśko (1893—1920), żołnierz Legionów Polskich, kapitan Wojska Polskiego.
Ur. 17 XI w Łodzi w rodzinie żydowskiej, był synem Józefa, kupca, i Flory z domu Sunderland. Miał brata Hieronima.
Ś. uczył się w Szkole Handlowej Zgromadzenia Kupców w Łodzi; w r. 1905 uczestniczył w strajku szkolnym. Po zdaniu w r. 1911 matury wyjechał do Belgii, gdzie podjął studia na politechn. w Antwerpii. Od r. 1912 studiował architekturę w Szkole Politechnicznej we Lwowie. Wstąpił tam t.r. do Związku Strzeleckiego i ukończył w nim szkołę podoficerską. Po wybuchu pierwszej wojny światowej zgłosił się do formujących się oddziałów Józefa Piłsudskiego i 7 VIII 1914 objął dowództwo plutonu w 3. komp. 4. baonu, włączonego następnie do 1. pp Leg. Pol.; od grudnia t.r. do stycznia 1915 dowodził kompanią uzupełniającą w Nowym Targu. Przeszedł cały szlak bojowy 1. pp Leg. Pol., począwszy od kampanii kieleckiej do kampanii na Wołyniu. Od 28 VII t.r. był komendantem plutonu w 6. baonie 3. pp i odznaczył się w potyczce pod Sobieszycami (2 X), gdzie wziął do niewoli czterdziestu jeńców, za co został odznaczony austriackim Srebrnym Medalem Waleczności. Jako komendant (od 30 X) plutonu w 2. komp. 3. baonu 1. pp odznaczył się też w bitwie pod Bielgowem (7 XI). Dn. 1 I 1917 został mianowany chorążym i w czerwcu t.r. ukończył kurs instruktorski w Zegrzu. Po kryzysie przysięgowym w lipcu został internowany w Beniaminowie. Zwolniony 10 IV 1918, wyjechał do Łodzi, gdzie wstąpił do POW. W czasie walk w Legionach został wyróżniony Odznaką «Za wierną służbę».
W dn. 10 i 11 XI 1918 uczestniczył Ś. w rozbrojeniu żołnierzy niemieckich w Łodzi, a następnie wstąpił do WP. Awansowany na podporucznika, służył od 13 XI t.r. w 23. pp, gdzie 20 XI został komendantem koszar (Komendy Placu) i równocześnie dowódcą półbaonu zapasowego tej jednostki w Hrubieszowie (był nim do 2 I 1919). Od 2 IV do 1 V 1919 pełnił funkcję komendanta szpitala pułku w Hrubieszowie, następnie jako instruktor dowodził komp. sanitarną, a potem 2. komp. baonu zapasowego 15. pp (od 13 VIII t.r.) i 10. komp. 15. pp (od 29 XII). Dn. 23 XII 1919 awansował na porucznika. Od 5 I 1920 uczestniczył na czele swej kompanii w wojnie polsko-sowieckiej na froncie litewsko-białoruskim; 15 II t.r. rozbił pod Stodoliczami liczniejszy od swojego oddział bolszewicki, biorąc jeńców i zdobywając sprzęt wojskowy. Za męstwo mianowano go 1 IV kapitanem. Dn. 4 VI 1920 w boju pod Mozyrzem został ciężko ranny w obie nogi i nie chcąc dostać się do niewoli sowieckiej, odebrał sobie życie. Pośmiertnie odznaczono go Orderem Virtuti Militari V kl. i Krzyżem Niepodległości.
Ś. rodziny nie założył.
Przez dłuższy czas uznawano Ś-ego za zaginionego, nie został on również wymieniony na „Liście strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918—1920” (b.m.r.w.). Informację o okolicznościach jego śmierci podano dopiero w księdze „Żydzi bojownicy o niepodległość Polski” (Lw. 1939). Piętnastą rocznicę śmierci Ś-ego uczczono modlitwą w łódzkiej synagodze przy ul. Zielonej. Fragment jego dziennika (niezachowany) opublikowano w „Księdze pamiątkowej ku czci Żydów Bojowników sprawy polskiej. Żydostwo polskie swym braciom, którzy walczyli o niepodległość i wolność kraju 1905—1918” (W. 1936).
Almanach żydowski, Lw. 1938 II—III 796; Cyga n, Oficerowie Leg. Pol., V (bibliogr., fot.); Gałęzowski M., Na wzór Berka Joselewicza. Żołnierze i oficerowie pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich, W. 2010 (bibliogr., fot.); Kawalerowie Virtuti Militari, II cz. 1 s. 214—15; Kawalerowie Virtuti Militari. Wykazy, s. 293; Kempa A., Szukalak M., Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych, Ł. 2001 I 148; — Bohaterom narodowym w hołdzie, Lw. 1936 s. 240; Borkiewicz A., Dzieje 1-go Pułku Piechoty Legionów (lata wojny polsko-rosyjskiej 1918—1920), W. 1928 s. 1042; Dla Polski. Łódź w Legionach, Ł. 1931 s. 70; Fuks M., Żydzi w Warszawie. Życie codzienne, wydarzenia, ludzie, P. 1992 s. 268; Gnat-Wieteska Z., 15 pułk piechoty „Wilków”, Pruszków 1996 s. 9; Konic W., Żydzi w Legionach Polskich, w: Żydzi w Polsce Odrodzonej. Działalność społeczna, gospodarcza, oświatowa i kulturalna, Red. I. Schipper i in., W. 1932 s. 545—6; Materiały do historii I Brygady, „Żołnierz Legionów i POW” 1939 nr 3/4 s. 181; Schall J., Historia Żydów w Polsce na Litwie i Rusi, Lw. 1934 s. 319; Szulkin M., Sprawa wyjazdu Fanny Śmiłowskiej do Palestyny, „Biul. ŻIH w Pol.” 1990 nr 1 (153) s. 92; Zieliński K., Stosunki polsko-żydowskie na ziemiach Królestwa Polskiego w czasie pierwszej wojny światowej, L. 2005 s. 304 (nieściśle podane okoliczności śmierci); Żydzi bojownicy o niepodległość Polski, W. 2002 s. 187, 281—2 (błędna data śmierci); — Herzog J., Krzyż Niepodległości. Wspomnienia ze służby w Legionach, Oprac. J. Cisek, Nowy Jork 1994 s. 282; Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917 r.), W. 1917 s. 32; Pudełek J., W drużynie komendanta. Ze wspomnień żołnierza I Brygady i oficera Adiutantury Generalnej Naczelnika Państwa (1914—1921), W. 1938 s. 51; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924 (w obu rocznikach błędnie wykazany w obsadzie pułku jako żyjący); Rocznik oficerski rezerw, W. 1934 s. 8, 1058 (wykazany na liście oficerów WP uznawanych za zaginionych w czasie działań wojennych); Składkowski S. F., Beniaminów 1917—1918, W. 1938 s. 103, 120, 156, 165, 341; — „Panteon Pol.” 1927 nr 34/35 s. 19; — CAW: sygn. Ap.12530, sygn. KN 16 III 1933, sygn. VM 72—6660 (fot.), sygn. MN 21 IV 1937, Leg. Pol., sygn. I.120.27.126, Księga komputowa 1. pp Leg. Pol.
Marek Gałęzowski